In het ziektebeloop van dementie komen neuropsychiatrische symptomen zoals agitatie, depressie en apathie veel voor. Deze symptomen stellen familie en zorgverleners voor grote uitdagingen. Neuropathologische veranderingen ten gevolge van de dementie kunnen hiervan de oorzaak zijn, maar ook lichamelijke aandoeningen, psychosociale factoren (zoals over- of onderprikkeling), en/of pijn. Het gevolg is dat het gedrag niet meer wordt gezien als ‘signaal’ en veelvuldig met psychofarmaca behandeld wordt. Dit is vaak niet effectief en heeft daarnaast ernstige bijwerkingen. Aan de andere kant is het bij deze patiënten in de praktijk moeilijk om pijn goed te onderkennen, systematisch psychosociale behoeften in kaart te brengen en de juiste psychosociale interventies in te zetten. Een goede analyse van de achtergronden van het gedrag is daarom wenselijk.
STA OP! is een stapsgewijze methode om deze analyse van het gedrag te verrichten, alsmede gerichte (bewezen effectieve) interventies in te zetten. De volgende stappen worden doorlopen tot dat het gedrag is verklaard en het probleem is opgelost; 1) de verzorging kijkt naar algemene bronnen van ongenoegen, zoals honger/dorst, naar het toilet moeten, te strakke kleding, slechte visus/gehoor, 2) er wordt een pijn-observatieschaal ingevuld en door de arts lichamelijk onderzoek verricht, 3) met een psycholoog worden de psychosociale behoeften in kaart gebracht en bewezen effectieve interventies ingezet, 4) er wordt een proefbehandeling met pijnmedicatie gegeven, 5) consultatie van externe deskundige(n) of behandeling met psychofarmaca.
Onderzoeken wat het effect van de implementatie van STA OP! is op onbegrepen gedrag, stemming en psychofarmaca-gebruik.
In totaal werden 21 psychogeriatrische verpleeghuisafdelingen (288 patiënten) verdeeld over een controle- en interventie-groep. Bij de interventie afdelingen werd STA OP! geïmplementeerd, de controle afdelingen kregen alleen een algemene scholing over pijn en gedrag bij dementie (stapsgewijze elementen ontbraken).
Bij de metingen na 3 en 6 maanden was er op de STA OP!-afdelingen sprake van significant minder agitatie, depressie, pijn en probleemgedrag. Het gebruik van psychofarmaca daalde eveneens op STA OP! afdelingen, maar niet significant.
Het onderzoek liet zien dat de stapsgewijze multidisciplinaire interventie STA OP! effectief is in het verminderen van neuropsychiatrische symptomen, depressie, pijn en psychofarmacagebruik bij verpleeghuisbewoners met gevorderde dementie. STA OP! biedt zorgverleners een effectieve stapsgewijze methode om onbegrepen gedrag bij dementie beter te behandelen.
Marjoleine Pieper